उदासिनताको रोग (डिप्रेसन) को कारण, लक्षण र निवारण यस्ता छन्

उदासिनताको रोग (डिप्रेसन) भनेको के हो ?

उदासिनताको रोग (डिप्रेसन) भन्नाले दैनिक जीवनमा तपाईले आफ्नो र वरिपरिको वातावरणबारे तथा अरुहरु प्रति राख्ने नकारात्मक विचार शैलीलाई बुझीन्छ ।

 

यसमा नकारात्माक विचार, खिन्न हुने, दिक्क लाग्ने, उत्साहको कमी, कमजोरी महसुस हुने देखि गम्भिर शारिरीक समस्याहरु आदि पर्दछन् ।

 

कसलाई लाग्न सक्छ उदासिनताको रोग (डिप्रेसन) ?

जुन सुकै उमेर वा लिङ्गका मानिसलाई यो रोग लाग्न सक्छ । कुनै पनि समयमा दश जना मानिस मध्य एक जनामा यो रोगको केही लक्षणहरु पाईन्छ । 

निम्न अवस्थामा उदासिनताको रोग (डिप्रेसन) हुने सम्भावना बढि हुन्छः-

• कुनै समयमा परिवारका कसैलाई यो रोग लागेको छ भने
• गलत खानपान
• बाल्यावस्थामा गहिरो मानसिक चोट परेमा
• बढि उमेर (बृद्धावस्था) भएमा
• दिर्घकालिन रोग लागेमा
• मानसिक तनाव भएमा

 

उदासिनताको रोग (डिप्रेसन) का कारणहरुः-

• मस्तिष्कमा न्यूरोट्रान्समिटर भनिने केहि रसायन हुन्छ जसले मानसिक सन्तुलन बनाई राख्ने काम गर्छ ।
• यदि मस्तिष्कमा यि रसायनहरु पर्याप्त मात्रामा नभए उदासिनताको रोग (डिप्रेसन) हुन्छ ।

 

के तपाई उदासिनताको रोग (डिप्रेसन) बाट पिडित हुनुहुन्छ ?

यदि तपाईमा, २ हप्ता वा लामो अवधिसम्म यी मध्ये ५ वा बढी लक्षणहरु ( बुदा नं ४ र बुदा नं ९ मा भएको लक्षणहरु भने हुनै पर्छ) देखिएमा तुरुन्तै चिकित्सकलाई भेट्नुहोस् ।

१) थोरै सुत्ने वा धेरै सुत्ने
२) अरुले देख्दा बेचैन हुने
३) निर्णय लिन वा एकाग्र चित्त गर्न नसक्ने
४) दिन भरि नै उदास रहने *
५) आफुप्रति ग्लानी महसुस हुने र बेकामे भएको महसुस गर्ने
६) थकान वा उर्जाको कमी महसुस हुने र भोक नलाग्ने
७) वजन वा खानाको रुचिमा विशेष परिवर्तन
८) बारम्बार मृत्युको बारेमा सोच्ने
९) आफुलाई मनपर्ने कामहरुमा मन लाग्न छाड्ने *

नोटः * = यी लक्षणहरु भने हुनै पर्छ ।

उपचार नगरे यी लक्षणहरु हप्ता, महिना वा वर्षौ सम्म पनि रहिरहन सक्छ ।

उदासिनताको रोग (डिप्रेसन) का लक्षणहरुको कसरी निवारण गर्ने ?

१) औषधिद्वारा उपचारः एन्टिडिप्रेसेन्ट:
एन्टिडिप्रेसेन्ट (उदासिनताको रोग विरुद्धको औषधि) ले हाम्रो सोचाइमा असर पार्ने मस्तिष्कको रसायनहरुको कृयाकलापमा बृद्धि गराउँछ ।
यी औषधिहरु न्युनत्त्म ६ महिनासम्म * लिनु पर्छ अथवा रोगको गम्भिरता वा उमेरको आधारमा त्यो भन्दा लामो अबधिसम्म पनि सेवन गर्नु पर्ने हुन सक्छ ।
* = निको हुन थालेको ३ महिनापछि पुनः उदासिनताको रोगका लक्षणहरु बल्झिने सम्भावना धेरै हुन्छ ।

 

२) औषधिको प्रयोग बिना गरिने उपचार

• कग्निटिभ बिहेभियर (CBT):
  यो विभिन्न प्रश्नावली तथा अभ्यासहरुको माध्यमबाट तपाईको सोच्नेशैलीको व्यक्तिगत मूल्याङ्कन गर्ने प्रक्रिया हो । यसले परिस्थितीलाई भिन्नै ढंगले हेर्ने तथा त्यसलाई समाधान गर्ने सीपको विकास गर्न मद्दत पुर्‍याउछ ।
• इन्टरपर्शनल थेरापी (IPT):
  यो आपसी सम्बन्धबारे तथा कुराकानी गर्न गाह्रो हुने अनि भित्री चोट परेका कुराहरु जस्ता समस्याहरुमा केन्द्रित भई गरिने उपाचार पद्धति हो ।
• परामर्श (Counselling):
  परामर्शको माध्यमबाट समस्याहरुको समाधान गर्ने तथा अप्ठ्यारो परिस्थितिसँग जुझ्न नयाँ उपायहरु निकाल्ने गरिन्छ ।
• विद्युतिय झट्काको प्रयोग (Electro Convulsive Therapy ‘ECT’):
  ECT लाई अन्तिम उपाएको रुपमा प्रयोग गरिन्छ । रोगको गम्भीर अवस्थामा पर्न सक्ने आपतकालीन परिस्थितिमा इलेक्ट्रोडको माध्यमबाट दिमागमा विद्युतिय झट्का दिइन्छ ।

उदासिनताको रोग (डिप्रेसन)को उपचारमा प्रयोग हुने औषधिबारे केहि जानकारी:

• उदासिनताको रोग (डिप्रेसन)को औषधिको लत लाग्ने वा बानी पार्नु हुदैन ।
• यिनीहरु खुशी बढाउने वा दुःख घटाउने औषधि होइनन् ।
• हरेक दिन नियमित सेवन गर्दा मात्र यसले काम सुरु गर्छ ।
• तपाईको औषधिले असर देखाउन केहि समय लाग्छ ।
• कसै कसैलाई हल्का साइड इफेक्ट हुने भएकोले र औषधिले अझै काम गर्न थालेको छैन जस्तो लाग्ने भएकोले पहिलो हप्ता सबैभन्दा गाह्रो महशुस हुन्छ ।
• तत्काल निको हुन थालेको जस्तो नभएपनि औषधिको नियमित सेवन गर्न नछाड्नुहोस् ।
• यदि तपाई मदिरा वा अन्य औषधिहरु लिँदै हुनुहुन्छ भने आफ्नो चिकित्सकलाई भन्नुहोस् ।
• चिकित्सकले भने अनुसार औषधि सेवन गर्नुहोस् ।
• साइड इफेक्टहरु केहि दिनमा हराउछन् र औषधिले असर देखाउन शुरु गर्छ ।

धेरैजसो मान्छेहरु ३-४ हप्तामा राम्रो अनुभव गर्न थाल्छन् ।

नोटः औषधि बन्द गर्नुभन्दा पहिले सदैव आफ्नो चिकित्सकको सल्लाह लिनुहोस् । अचानक बन्द नगर्नुहोस् ।

 

उदासिनताको रोग (डिप्रेसन)मा आफ्नो देखभालः

१) शारीरिक रुपमा सक्रिय रहनुहोस्

• व्यायाम गर्नु होस्
• खेल्नुहोस्
• हिडडुल गर्नुहोस्
• पौडी खेल्नुहोस्

२) रमाइला कामहरुका लागि समय निकाल्नुहोस्

• सिनेमा हेर्नुहोस्
• संगीत सुन्नुहोस्
• कुनै सौखको काम गर्नुहोस्

३) आफ्ना सहयोहीहरु माझ समय बिताउनुहोस्

• एक आपसमा अङ्गालो मार्ने
• साथीहरुसँग कुरा गर्ने

४) तनाब रहित रहन शरिर शिथिलिकरण्को अभ्यास गर्नुहोस्

• तनावग्रस्त महसुस भएमा नुहाउनुहोस्
• ध्यान गर्नुहोस्

५) साधारण लक्ष्य बनाउनुहोस् तथा पूरा गर्न सानो-सानो कदम चलाउनुहोस्

• आफुले पुरा गर्न सक्ने वास्तविक लक्ष्य निर्धारण गर्नुहोस्
• आफ्नो सफल्ताको खुशी मनाउनुहोस्
• ठूलो समस्यालाई एकै पटक समाधान गर्ने प्रयास नगर्नुहोस्, साना चरणहरुमा बाँड्नुहोस् र प्रयास गर्नुहोस्

६) सन्तुलित पोषणयुक्त खानेकुरा खानुहोस्

• तयारी खनेकुराहरु (Junk Food) कम खानुहोस्
• मदिरापान र धुम्रपानबाट टाढा रहनुहोस्
• ताजा फल तथा सागसब्जीहरु सेवन गर्नुहोस्